Tüm Dünyada Tek Bir Para Birimi Olsaydı Neler Olurdu?

 Merhaba arkadaşlar, yazıma ve bloguma hoş geldiniz!! Bugün benimle birlikte bir sürü kişinin merak ettiğini düşündüğüm bir soruyu açıklamaya çalışacağım. Günümüzde, Türk Lirası değer kaybederken ve Dolar kaldırılsın serzenişlerinin yaşandığını düşündüğümüzde gerçekten dolar dahil tüm para birimleri kaldırılıp yerine tüm dünyada geçerli tek bir para birimi olsaydı neler olabilir sorusu oldukça merak uyandırıcı.

  Aslında ortak küresel bir para birimi fikri uzun süredir ortada. 2009 yılında ABD hazine bakanı Timothy Geithner, IMF tarafından kontrol edilen bir küresel para birimi fikrine açık olduğunu belirtti (1). Tabii ki bu fikir avantajlara ve dezavantajlara sahip. Bu avantajlara ve dezavantajlara biraz daha yakından bakalım.

AVANTAJLARI

1- Uluslararası finansla alakalı tüm cari masraflar sıfırlanacak. Örneğin, Ekonomik veriler Avrupa ülkeleri Euro'ya geçtiklerinden beri  cari masraflarında yıllık 13-20 milyar euro tasarruf sağlandığını söylüyor (2). 

2- Kur engeli aşılacağı için uluslararası ticaret artar. AB Euro'ya geçtikten sonra üye ülkeler arası ticaret %5 ile %20 arası arttı (3).

3- Traderlar ise kur dalgalanmalası korkuları karşısında pozisyonlarını garantiye almak zorunda kalmayacaklar.

4- Çin uzun zamandır kendi para birimini manipüle etti ve değersizleştirdi. Böylece, ihracat gelirini dünya çapında daha rekabetçi hale getirdi. Bu durum diğer milletlerin ekonomilerine zarar verdi (4). Eğer tüm dünyada tek para birimine geçilirse Çin gibi ülkeler kendi para birimlerinin değişimini bir araç olarak kullanamazlar ve küresel piyasalarda bir düzeltme olacaktır. (Tüm dünyada kullanılan tek bir para birimiyle Çin uzun yıllardır kullandığı bu taktiği uygulayamaz ve uygulamak için bir sebebi de kalmaz).

İlk akla gelen avantajları bunlar. Şimdi de dezavantajlarına bakalım.

DEZAVANTAJLARI

1- Ulusal ekonomileri düzenlemek için bağımsız para politikası kaybedilecek.

2- Küresel bir para birimi altında hiçbir ülke bağımsız bir şekilde para politikasını belirleyemeyecek. Onun yerine para politikasındaki herhangi bir değişiklik tüm dünya tarafından onaylanmak zorunda kalacak. Ticarette artan küreselliğe rağmen her milletin ekonomisi arasında büyük farklar var ve bu yüzden her ekonomi için farklı yönetimler gerekir. Tüm ülkeleri tek bir para politikasına mecbur bırakmak para politikası kararlarının bazı ülkelerin yararına bazı ülkelerin ise zararına olacağı bir düzene doğru götürecektir.

3- Gelişmiş ülkeler gelişmekte olan ülkelerden daha çok olumsuz etkilenecektir. Örnek olarak, Almanya Yunanistan'ın ekonomisi çöktüğünde, Yunanistan iflas etmesin diye milyarlarca euro harcamak zorunda kaldı (5).

Peki, şimdi tüm bu avantajlar ve dezavantajlar göze alınarak bu sisteme geçildi. Bu paranın basımı ve tedariği nasıl olacak?

Küresel bir para biriminin basımı ve temini ortak bir merkez bankacılığı otoritesi tarafından ayarlanmalıdır. Örneğin, Euro'nun temini ve basımı uluslarüstü bir kurum olan Avrupa Merkez Bankası tarafından düzenlenir.

Sonuç olarak, şu anda dünya çapında tek bir para biriminin uygulanması çok da pratik görünmüyor. Şu anki yaygın teori ise karma bir anlayışın benimsenilmesinden yana. Avrupa gibi belirli alanlarda kademeli olarak tek para birimini benimsemek avantaj sağlayabilir. Ancak, tek bir para biriminin kullanımını daha büyük bir alan için uygulamaya zorlamak yarardan çok zarara neden olacaktır. 

Umarım bu yazımı yararlı bulmuşsunuzdur. Düşüncelerinizi ya da sorularınızı lütfen yorumlarda belirtin. Hepinize iyi günler diliyorum arkadaşlar.

Kaynakça

1- The Guardian. "Global Currency Flies with Push from Russia and Slip from Timothy Geithner. https://www.theguardian.com/world/2009/mar/26/global-reserve-currency-world-agenda." 

2- Commission of the European Communities. "European Economy: One Market, One Money, https://ec.europa.eu/economy_finance/publications/pages/publication7454_en.pdf." Page 68. 

3- Centre for Economic Policy Research. "The Euro and Trade: New Evidence. https://voxeu.org/article/how-did-euro-boost-trade-microeconomic-evidence." 

4- The Council on Foreign Relations. "Is China Manipulating Its Currency? https://www.cfr.org/in-brief/china-manipulating-its-currency." 

5- Reuters. "How Much Greece Owes to International Creditors. https://www.reuters.com/article/us-eurozone-greece-debt-factbox/how-much-greece-owes-to-international-creditors-idUSKCN0P80XW20150628." 

6- Fontinelle, Eric. “One World, One Currency: Could It Work?” Investopedia, 2020, www.investopedia.com/financial-edge/0310/one-world-one-currency-could-it-work.aspx#:%7E:text=There%20would%20be%20a%20little,in%20fear%20of%20currency%20fluctuations